Συνέντευξη Δρ. Φίλιππου Τσιμπόγλου, Γενικού Διευθυντή στον Γιώργο Νάστο για το ΒΗΜΑgazino, 24 Nοεμβρίου 2019. Στο πλαίσιο του αφιερώματος «ΚΠΙΣΝ, διεθνής κυριαρχία στον πολιτισμό»

«Η μετεγκατάσταση στέφθηκε από απόλυτη επιτυχία»

Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες προκλήσεις με τις οποίες ήρθατε αντιμέτωπος αναλαμβάνοντας αυτή τη θέση το 2014;

Οι προκλήσεις ήταν γνωστές όχι όμως στις πλήρεις διαστάσεις τους. Το μεγαλύτερο στοίχημα ήταν ότι έπρεπε – με το 1/10 του προσωπικού που απαιτείται κανονικά – να οργανωθούν σε τρία χρόνια αυτά που άλλες βιβλιοθήκες τα ανέπτυξαν σε διάστημα 25 ετών. Ήταν πολύ σημαντικό να ολοκληρωθεί η μετεγκατάσταση με ασφάλεια και συνέπεια ώστε να αναστηθεί η Εθνική Βιβλιοθήκη. Τι σημαίνει αυτό; Οτι αναπτύσσουμε τον πυρήνα των συλλογών μας, συγκεντρώνουμε το υλικό που παράγεται στη χώρα, εντοπίζουμε το υλικό που παράγεται εκτός των συνόρων της αλλά την αφορά, το αγοράζουμε, το αποκτούμε με δωρεές ή μέσω ανταλλαγών, το καταλογογραφούμε κι αυτό συνιστά την καταγεγραμμένη πνευματική περιουσία μας. Είχαμε απόσταση να καλύψουμε, για παράδειγμα ήμασταν 11 χρόνια πίσω στην καταλογογράφηση.

Πώς θα μπορούσε η ΕΒΕ να μετατραπεί σε διεθνούς ακτινοβολίας κέντρο μελέτης των ελληνικών σπουδών;

Αυτή είναι η αποστολή της. Θέλουμε να προσελκύσουμε όσους μελετούν τα τεκμήρια στα οποία καταγράφεται ο ελληνικός πολιτισμός με την αξιοποίηση των συλλογών της – όχι μόνο των τωρινών, αλλά και των μελλοντικών – με την ανάδειξη των θησαυρών που διαχειρίζεται, αλλά και με έναν τρόπο σύγχρονο και ιδιαίτερο, αυτό που ονομάζουμε digital humanities, ψηφιακές ανθρωπιστικές επιστήμες. Υπάρχει ένας θεωρητικός της πληροφορικής, ο Άντριου Οντλίζκο, ο οποίος έχει πει ότι «content is not king». Το περιεχόμενο δεν είναι ο βασιλιάς, η διασύνδεση του περιεχομένου είναι αυτό που έχει πραγματικά βαρύτητα. Που αναδεικνύει άλλες διαστάσεις στην έρευνα. Εμείς θέλουμε να αναδείξουμε τον πλούτο της ΕΒΕ, ενός θεσμού ηλικίας 190 ετών, κοιτάζοντας προς το μέλλον. Υπάρχουν τα μεθοδολογικά εργαλεία, τα γνωρίζουμε και πρέπει να τα υλοποιήσουμε. Δεν αρκεί η παρουσίαση ενός κειμένου σε μια οθόνη αλλά η διασύνδεσή του με τα συσχετιζόμενα. Φυσικά υπάρχουν προϋποθέσεις που πρέπει να τηρηθούν προκειμένου να πετύχει το εγχείρημά μας. Έχουμε πρόγραμμα για δράσεις, γνωρίζουμε τα βασικά δεδομένα, έχουμε επιλέξει πρότυπα, αλλά χρειαζόμαστε στελέχωση με το εξειδικευμένο προσωπικό. Ειδάλλως θα έχουμε δημιουργήσει πολύ όμορφες ελπίδες που θα παραμείνουν για πάντα απλώς ελπίδες.

Έχει αλλάξει η σχέση του κοινού με τη Βιβλιοθήκη από τότε που ολοκληρώθηκε η μετεγκατάσταση στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ);

Ναι, φυσικά, παρόλο που μέχρι να ολοκληρωθεί η διαδικασία βρεθήκαμε για περίπου δύο χρόνια μερικώς αδρανείς. Εκείνο το διάστημα η ΕΒΕ διοργάνωσε βεβαίως δράσεις στις βιβλιοθήκες της Ελλάδας, απέκτησε έναν ρόλο συντονιστή, οργανωτή σε περισσότερες από 150 βιβλιοθήκες, καλλιέργησε την αίσθηση ότι αποτελούν ενεργά μέρη ενός δικτύου, ότι τις καθοδηγεί χωρίς να τις πατρονάρει, και αποδέχτηκαν τη συνθήκη αυτή. Από τη στιγμή που αρχίσαμε να λειτουργούμε στο ΚΠΙΣΝ έχουν προστεθεί υπηρεσίες που καλλιέργησαν μια αίσθηση αλληλεπίδρασης με το αναγνωστικό κοινό. Δημιουργήθηκε για παράδειγμα μια δανειστική συλλογή που αμέσως μας έφερε σε επαφή με ένα κοινό που δεν το είχαμε, το λεγόμενο ευρύ κοινό. 35.000 βιβλία είναι προς το παρόν διαθέσιμα και σε λίγους μήνες θα είναι υπερδιπλάσια, θα φτάσουν τις 90.000. Έχουμε τα ανοιχτά αναγνωστήρια που γεμίζουν με επισκέπτες που δεν τους ενδιαφέρουν απαραίτητα οι συλλογές μας. Όσον αφορά τα χειρόγραφα, χάρη σε μια ολιγάριθμη ομάδα ερευνητών έχει ανεβεί το επίπεδο λειτουργίας και χρήσης του συγκεκριμένου τομέα και όλα αυτά σε έναν χώρο εντελώς διαφορετικό σε σχέση με τον παλιό, υπάρχει άνεση και εντελώς άλλη ατμόσφαιρα. Δεν μπορώ να μην αναφέρω το ηλεκτρονικό αναγνωστήριο, έχουμε κατά μέσο όρο χίλιους ανθρώπους κάθε μέρα που διαβάζουν ένα e-book και μπορούν να δανειστούν έως 36 ηλεκτρονικά βιβλία ανά έτος. Υπάρχει φυσικά το τμήμα Γενικής Συλλογής που απευθύνεται σε ερευνητές,αλλά και τρία στούντιο ηχογράφησης και βιντεοσκόπησης που προσφέρονται χωρίς χρέωση σε ενδιαφερόμενες ομάδες. Κάναμε μία έρευνα κοινού πριν τη μεταφορά στο νέο κτίριο και φάνηκε ότι η Εθνική Βιβλιοθήκη βρισκόταν πολύ υψηλά στην κλίμακα των αξιών, αλλά χαμηλά όσον αφορά την πρακτική επιρροή της στην καθημερινότητα των πολιτών. Τώρα είναι πιο ανοιχτή, θεωρείται πιο προσβάσιμη. Επιπλέον, διοργανώνονται οι εκδηλώσεις «Λόγος», με την επιμέλεια του Σταύρου Ζουμπουλάκη, Προέδρου του Εφορευτικού Συμβουλίου, που δίνουν το στίγμα ποιότητας και θεματολογίας της ΕΒΕ, στα ζητήματα της λογοτεχνίας, της τέχνης και των ανθρωπιστικών εν γένει σπουδών. Παράλληλα, πραγματοποιούνται συνέδρια και ημερίδες για θέματα της βιβλιοθηκονομίας της συνεχώς εξελισσόμενης επιστήμης πληροφόρησης.

Τι απολογισμό κάνετε σχετικά με τη μέχρι τώρα λειτουργία της στο ΚΠΙΣΝ;

Έχουν γίνει τεράστια βήματα. Υπάρχουν κάποιες αλλαγές που δεν τις γνωρίζει ο πολύς κόσμος. Αλλάξαμε τον ιδρυτικό νόμο, τον εκσυγχρονίσαμε, αφήσαμε στη Βιβλιοθήκη μεγαλύτερα περιθώρια δράσης. Προετοιμάσαμε τον «Οργανισμό Διοίκησης και Λειτουργίας Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος» ώστε να προχωρήσει επιτέλους και η στελέχωση. Ο προϋπολογισμός δεκαπλασιάστηκε, είμαστε πλέον στον μέσο όρο των μικρών ευρωπαϊκών χωρών κι αυτό είναι αρκετό προς το παρόν. Η μετεγκατάσταση στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία. Δημιουργήσαμε ένα σύγχρονο σύστημα αξιόπιστης ταυτοποίησης αναγνωστών. Αυτή τη στιγμή έχουμε 21.000 εγγεγραμμένους χρήστες οι οποίοι συνεχώς αυξάνονται. Οργανώσαμε ένα εξαιρετικό εργαστήριο συντήρησης, πιστεύω ότι δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από το αντίστοιχο τμήμα της Βιβλιοθήκης του Αμερικανικού Κονγκρέσου. Το εργαστήριο ψηφιοποίησης της ΕΒΕ, το οποίο στήθηκε από ένα και μόνο στέλεχος της ΕΒΕ, είναι επίσης απολύτως λειτουργικό και κάνει καταπληκτική παραγωγική και ποιοτική δουλειά.

Πείτε μας λίγα λόγια για τις Συλλογές της Βιβλιοθήκης.

Είναι μικρή η συλλογή μας, σε σύγκριση με άλλες χώρες και αναλογικά με άλλους πολιτισμούς, μόλις 610.000 εγγραφές σε τεκμήρια, 850.000 σε αριθμό τόμων. Θα πρέπει να εμπλουτιστεί συστηματικά για να καλύπτει επαρκώς τις ανάγκες των ερευνητών. Ωστόσο, έχουν συγκροτηθεί συλλογές από σπάνια βιβλία 18.000 περίπου, τοποθετημένα σε ειδικά “θησαυροφυλάκια”. Ανάμεσά σε αυτά, ορισμένα αρχέτυπα, χρονολογούνται από την εποχή του Γουτεμβέργιου. Θα δημιουργηθεί σύντομα ένας κατάλογος με τα σπάνια βιβλία και σχεδιάζουμε να εκτεθούν σε ειδικές προθήκες. Αξίζει να σημειωθεί πως έχουμε 5431 χειρόγραφα με ποικιλία θεματολογίας: κλασική γραμματεία, ομηρικά έπη, καινή διαθήκη στην ελληνική γλώσσα, θετικές επιστήμες, μουσική και πολλούς τόμους με περιεχόμενο που σχετίζεται με τη βυζαντινή μουσική σημειογραφία. Τελευταία ξεκινήσαμε μια συλλογή από ελληνικές αφίσες. Επίσης, από δωρητές – δύο αγαπητούς αναγνώστες της Βιβλιοθήκης -συστήσαμε συλλογή με 5000 σελιδοδείκτες από όλο τον κόσμο. Έχουμε και μεγάλο αριθμό εφημερίδων σε έντυπη μορφή. Οφείλω να ευχαριστήσω τη Βιβλιοθήκη της Βουλής για μια εξαιρετική χειρονομία, τη δωρεά 25.000 μικροφίλμ από εφημερίδες της δικής τους συλλογής. Στα μεγάλα πλεονεκτήματα της ΕΒΕ συγκαταλέγεται και η συλλογή με 1000 τίτλους τρεχόντων περιοδικών με θεματικές όπως Αρχαιολογία, Ιατρική, Ιστορία, Μαθηματικά κ.λπ- πλούσιο αρχείο με περιοδικά υπάρχει και στο κτίριο μας στον Βοτανικό.

Έχετε δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα στην ανάδειξη και τον εμπλουτισμό των ηλεκτρονικών πηγών. Είστε ευχαριστημένος από την ανταπόκριση των χρηστών;

Περιμένουμε πρώτα να αποδώσει το πρόγραμμα ενημέρωσης που έχουμε ήδη ξεκινήσει προσεγγίζοντας μαθητές, φοιτητές, εκπαιδευτικούς, καθηγητές πανεπιστημίου διότι έχουμε πολλά να προσφέρουμε. Όποιος βρίσκεται στους χώρους της ΕΒΕ έχει αμέσως πρόσβαση μέσω της κεντρικής ιστοσελίδας μας στο σύνολο των ηλεκτρονικών πηγών και μιλάμε για 233 εκατομμύρια τεκμήρια. Οι εγγεγραμμένοι χρήστες μας έχουν επίσης πρόσβαση σε ένα μεγάλο ποσοστό αυτών των πηγών από όπου κι αν βρίσκονται. Σχεδόν ό,τι κι αν αναζητά κανείς μπορεί να το βρει. Τρέχουμε μάλιστα ένα ενημερωτικό πρόγραμμα που απευθύνεται σε μαθητές Δημοτικού και Γυμνασίου παρέχοντας πληροφοριακή παιδεία σε αυτές τις ηλικίες.

Υπάρχει κάποια παρανόηση σε σχέση με τη λειτουργία της ΕΒΕ την οποία θα θέλατε να ξεκαθαρίσετε;

Δύο παρανοήσεις που χρήζουν διευκρινήσεων. Η πρώτη είναι πως εδώ είναι η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, που εποπτεύεται από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων. Δεν ανήκει στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Η δεύτερη παρανόηση σχετίζεται με τους χώρους μας. Το κτίριο στο ΚΠΙΣΝ δεν θα αντικαταστήσει τα υπόλοιπα που ήδη χρησιμοποιούμε. Η ΕΒΕ κατέχει το κτίριο του Βοτανικού, πλήρες τόμων, περιοδικών και βιβλίων, αλλά και το Βαλλιάνειο που συγκεντρώνει αυτή τη στιγμή τις εφημερίδες και πολύ σύντομα θα αρχίσει να φιλοξενεί και εκδηλώσεις.