Συμπόσιο: Θαυμάζειν-Απορείν-Φιλοσοφείν
Πανεπιστήμιο Αθηνών και Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος
Συμπόσιο: Θαυμάζειν-Απορείν-Φιλοσοφείν
23-24 Οκτωβρίου 2020
Αξιοθαύμαστη είναι η πολυσημία του αρχαιοελληνικού όρου θαυμάζειν: εκφράζει άλλοτε μια διανοητική απορία, άλλοτε μια γνωσιακό-συναισθηματική αμηχανία και άλλοτε την έκπληξη, τον θαυμασμό ή το δέος. Αναφέρεται σε μία οικογένεια ψυχικών στάσεων ή καταστάσεων που διαπλέκουν συναίσθημα και λειτουργία του νου, εμπλέκονται με τη παραγωγή ή την ακύρωση της σκέψης και της γνώσης, εγγράφονται στο σώμα (εκφράζονται ή αποτυπώνονται σ’ αυτό), κινητοποιούν ή αναστέλλουν τις ψυχικές κινήσεις και την πράξη.
Οι τροπικότητες του θαυμάζειν διατρέχουν πολλά πεδία της ανθρώπινης εμπειρίας και είναι σύμφυτες με τη φιλοσοφική δραστηριότητα. Στην φιλοσοφία της κλασικής εποχής το θαυμάζειν δηλώνει ένα πάθος, ένα συγκλονισμό του υποκειμένου αλληλένδετου με την επιθυμία για γνώση και την αναζήτηση της αλήθειας. Στην πρώιμη νεωτερικότητα, το θάμβος και ο θαυμασμός κινητοποιούν τη γνωστική διαδικασία και καλλιεργούν τη διανοητική περιέργεια που συνδέεται με την άνθηση της νεωτερικής επιστήμης, τις εξερευνήσεις, την ταξιδιωτική λογοτεχνία, τη φυσική ιστορία, τα cabinets de curiosité. Eκφάνσεις του θαυμάζειν διαπλέκονται, επίσης, με σκεπτικιστικά επιχειρήματα για την αρχή του φιλοσοφείν θέτοντας έτσι έμμεσα το ζήτημα της διάκρισης ανάμεσα σε διαφορετικές μορφές διερώτησης, ενώ στην αισθητική θεωρία το θαυμάζειν συναντά τη συζήτηση για το υψηλό στη φύση και στην τέχνη. Στην ύστερη νεωτερικότητα εκδοχές του θαυμάζειν ξανασυναντούμε στον Κierkegaard, τον Freud, τον Heidegger, την Arendt, τον Wittgenstein, τον Bergson, αλλά και σε άλλους φιλοσόφους και συγγραφείς του 20ού και 21ου αιώνα, που επαναφέρουν την απορία και την έκπληξη ως σημαντική γνωσιοθεωρητική και ηθική προβληματική του φιλοσοφείν.
Στόχος του δικού μας συμποσίου είναι να διερευνήσουμε διαφορετικές εκφράσεις και αποχρώσεις της έννοιας του θαυμάζειν από μια ιστορικο-φιλοσοφική σκοπιά. Η πρώτη μέρα (Παρασκευή 23/10/20) αφιερώνεται στην αρχαιότητα. Οι ομιλητές μας καταθέτουν τη δική τους ερμηνευτική άποψη για το θαυμάζειν στον Σωκράτη, τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, τον Ηρόδοτο και τους Αρχαίους Σκεπτικούς. Στη δεύτερη μέρα μελετούμε όψεις του θαυμάζειν στη φιλοσοφική σκέψη της πρώιμης και ύστερης νεωτερικότητας.
Στις σημερινές συνθήκες, μπροστά στην πρωτόγνωρη για όλους πραγματικότητα της πανδημίας, η θεματική του θαυμάζειν μοιάζει πιο επίκαιρη από ποτέ. Καλούμαστε να αντέξουμε την αβεβαιότητα μιας συνεχούς διερώτησης, να διατηρήσουμε ζωντανή την επιστημονική περιέργεια και την ερευνητική δραστηριότητα, να υιοθετήσουμε νέες συναισθηματικές, ηθικές και πολιτικές πυξίδες για να συνεχίσουμε να ζούμε και να δημιουργούμε. Ευχόμαστε ότι το συμπόσιο αυτό θα συμβάλει με έναν ελάχιστο τρόπο στην κατανόηση και στην ψυχική επεξεργασία και εμπερίεξη αυτού που αυτήν την εποχή μας συνταράσσει.
Επιστημονική επιμέλεια & οργάνωση:
Σταύρος Ζουμπουλάκης, Βάσω Κιντή, Ελένη Φιλιππάκη
Η μετάδοση θα πραγματοποιηθεί μέσω της εφαρμογής Zoom, με την υποστήριξη του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, στον ακόλουθο σύνδεσμο:
https://us02web.zoom.us/j/83443445970
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΜΠΟΣΙΟΥ
Παρασκευή, 23 Οκτωβρίου 2020
5:00μμ Χαιρετισμοί: Σταύρος Ζουμπουλάκης, Βάσω Κιντή
Eισαγωγικές παρατηρήσεις: Ελένη Φιλιππάκη
Α΄ συνεδρία: Όψεις της αρχαιότητας
Συντονιστής: Σταύρος Ζουμπουλάκης
5:30 μμ Παντελής Μπασάκος, Η προεικόνιση της απορίας, Χαρμίδης 155b8- e3.
5.55 μμ Σπύρος Ράγκος, Σχολάζειν-Θαυμάζειν-Θεωρείν
6.20 μμ Χλόη Μπάλλα, Από το απορείν στο θαυμάζειν και πάλι πίσω. Ο ρόλος του Σωκράτη στη διαμόρφωση της διαδρομής
6.45 μμ Κατερίνα Ιεροδιακόνου, Tο θαυμάζειν στον Αριστοτέλη και οι μύθοι ἐκ θαυμασίων του Ηροδότου
7.10 μμ Άννα Τηγάνη Η απορία στις απαρχές του Σκεπτικισμού και το φιλοσοφείν που τη θεραπεύει [*θεραπεύω=γιατρεύω αλλά και καλλιεργώ/υπηρετώ]
7.35 -8.05 μμ: Συζήτηση
Σάββατο, 24 Οκτωβρίου 2020
Β΄ συνεδρία: Όψεις της νεωτερικότητας
Συντονίστρια: Βάσω Κιντή
11.00 πμ Σπύρος Τέγος, O θαυμασμός των συστημάτων στον Αdam Smith: από τη φυσική στην οικονομία.
11.25 πμ Γιάννης Σπηλιόπουλος, Hume και θαύματα
11.50 πμ Βάσια Τσακίρη, ‘Οψεις του θαυμάζειν στο έργο του Kierkegaard
12.15 μμ Γιάννης Πρελορέντζος, Eκδοχές του απορείν και του θαυμάζειν στη γαλλική φιλοσοφία: από τον Descartes και τον Bergson μέχρι τον Merleau–Ponty, τον Pierre Hadot και τον Marcel Conche
12.15-12.45 μμ: Συζήτηση
Γ΄συνεδρία: Όψεις του 20ού αιώνα
Συντονίστρια: Κατερίνα Ιεροδιακόνου
5.30 μμ Στέλιος Βιρβιδάκης, Μορφές του θαυμάζειν και τρόποι του φιλοσοφείν
5.55 μμ Βάσω Κιντή, Το απορείν και το θαυμάζειν στον Wittgenstein
6.20 μμ Σταύρος Ζουμπουλάκης, Τα Θαύματα του C.S. Lewis
6.45 μμ Ελένη Φιλιππάκη, Τροπικότητες του θαυμάζειν στο έργο του Freud: η «περίπτωση» της Ακρόπολης
7.10-7.40: Συζήτηση
Κλείσιμο των εργασιών του συμποσίου: Σταύρος Ζουμπουλάκης, Βάσω Κιντή, Ελένη Φιλιππάκη
